Vakumlu Kürtaj: Yöntem, Süreç, Riskler ve İyileşme

Vakumlu kürtaj (vakum aspirasyonu), gebeliğin ilk trimesterinde en sık uygulanan, hızlı ve güvenli cerrahi sonlandırma yöntemidir.

Hızlı Bilgiler

• İşlem süresi: genellikle 5–10 dakika [Source: ACOG]
• Uygulama haftası: çoğunlukla 6–14. haftalar arası [Source: WHO]
• Başarı oranı: %98–99 [Source: RCOG]
• Ciddi komplikasyon: <%1 (seyrek) [Source: NASEM]
• İyileşme: çoğu kişi ertesi gün günlük yaşama döner [Source: ACOG]

Vakumlu kürtaj nedir?

Vakumlu kürtaj, rahim içeriğinin manuel (MVA) veya elektrikli (EVA) negatif basınçla boşaltılması işlemidir. Uygun hazırlık, anestezi ve steril koşullarla uygulandığında hızlı, etkili ve güvenli bir yöntemdir. Dünya çapında yılda yaklaşık 73 milyon isteğe bağlı gebelik sonlandırması yapılmaktadır; vakum aspirasyonu, ilk trimesterde tercih edilen cerrahi seçeneklerdendir [Source: WHO].

Hangi haftaya kadar uygundur?

• Dünya Sağlık Örgütü (WHO) vakum aspirasyonunu gebeliğin 14. haftasına kadar standart cerrahi yöntem olarak önerir. 14. haftadan sonra genellikle dilatasyon ve evakuasyon (D&E) tercih edilir [Source: WHO].
• Manuel vakum aspirasyonu (MVA) çoğunlukla 12. haftaya kadar, elektrikli vakum (EVA) 14. haftaya kadar uygulanır; klinik deneyim ve ekipman seçenekleri ülkeye/merkeze göre değişebilir [Source: WHO, RCOG].

Yasal çerçeve, üst sınır haftası ve onam süreçleri ülkeden ülkeye değişir. Bulunduğunuz ülkenin mevzuatını ve yerel uygulama protokollerini öğrenmek önemlidir.

Vakumlu kürtaj adım adım nasıl yapılır?

1) İşlem öncesi değerlendirme

• Tıbbi öykü ve muayene: kronik hastalıklar, kullanılan ilaçlar, alerjiler, pıhtılaşma bozuklukları sorgulanır.
• Ultrason: gebelik haftası ve rahim içi yerleşim doğrulanır; dış gebelik şüphesinde yaklaşım değişir [Source: ACOG].
• Laboratuvar: gerekirse hemogram, kan grubu ve Rh durumu, enfeksiyon taraması yapılır.
• Rh immünoprofilaksisi: 2024 ACOG güncellemesi, 12. haftadan önce rutin Anti-D uygulamasının çoğu durumda gerekli olmayabileceğini belirtir; bazı ülkelerde 10. haftadan sonra önerilir. Yerel kılavuzlar farklılık gösterebilir [Source: ACOG, RCOG].
• Antibiyotik koruması: tek doz antibiyotik (ör. doksisiklin) enfeksiyon riskini anlamlı azaltır [Source: RCOG, Cochrane].

2) Anestezi ve konfor seçenekleri

• Lokal anestezi (paraserbikal blok) ile rahim ağzı uyuşturulur; çoğu kişi için yeterlidir.
• Bilinçli sedasyon/analjezi (ör. kısa etkili sedatifler) veya genel anestezi seçenekleri, kliniğin altyapısı ve kişinin tercihi/sağlık durumuna göre planlanır [Source: RCOG].

Ağrı deneyimi kişiden kişiye değişir; işlem sırasında adet sancısına benzer kramplar hissedilebilir. Sedasyon alan kişilerin işlem sonrası yanında bir refakatçiyle ayrılması gerekebilir.

3) İşlemin kendisi (MVA veya EVA)

• Rahim ağzı dikkatle genişletilir (çoğu zaman minimal). Bazı merkezlerde öncesinde misoprostol ile yumuşatma yapılır [Source: WHO].
• Steril kanül rahim içine yerleştirilir; negatif basınçla içerik nazikçe aspire edilir.
• İşlem genellikle 5–10 dakika sürer. Deneyimli ellerde, tek seansla tamamlanır [Source: ACOG].

Duyusal beklentiler: Basınç hissi ve birkaç dakikalık kramp normaldir. MVA daha sessizdir; EVA cihazı hafif bir makine sesi çıkarabilir. Kulaklıkla müzik dinlemek gibi rahatlatıcı yöntemler tercih edilebilir.

4) İşlem sonrası gözlem ve taburculuk

• Kısa bir gözlem (30–60 dakika) yapılır.
• Kanama ve kramp düzeyi değerlendirilir; ağrı kesici önerilir.
• Evde bakım, uyarı belirtileri ve kontrol randevusu planlanır.

Güvenlik, etkinlik ve istatistikler

• Etkinlik: Vakumlu kürtajın başarı oranı ilk trimesterde %98–99’dur [Source: RCOG].
• Güvenlik: Büyük komplikasyonlar (ciddi kanama, perforasyon, büyük enfeksiyon) %1’den az görülür [Source: NASEM].
• Global bağlam: Tüm gebeliklerin yaklaşık üçte biri isteyerek sonlandırma ile sonuçlanır. 2010–2014 döneminde tahminen tüm sonlandırmaların %45’i güvensiz koşullarda yapılmış, anne sağlığı üzerinde önemli yük oluşturmuştur [Source: WHO]. Güvenli vakum aspirasyonu bu riski dramatik biçimde azaltır.

Potansiyel riskler ve ne kadar sık?

• Enfeksiyon: Uygun steril teknik ve profilaksi ile <%1 [Source: RCOG, NASEM].
• Aşırı kanama: Seyrek; altta yatan pıhtılaşma bozuklukları riski artırabilir [Source: ACOG].
• Rahim delinmesi (perforasyon): Çok nadir, çoğu konservatif izlenir [Source: NASEM].
• Eksik boşalma/retansiyon: Nadir; gerekirse tekrar aspirasyon [Source: RCOG].
• Servikal yaralanma: Servikal hazırlık ve uygun dilatasyonla çok nadir [Source: WHO].

Erken dönemde ateş, kötü kokulu akıntı, şiddetli ağrı, saat başı birden fazla kalın ped gerektiren kanama gibi belirtiler doktor değerlendirmesi gerektirir.

Ağrı yönetimi ve konfor ipuçları

• Öncesi: NSAİİ ağrı kesiciler (ör. ibuprofen) işlemden 30–60 dk önce etkili olabilir [Source: RCOG].
• Sırasında: Lokal anestezi + gerekirse sedasyon.
• Sonrasında: İlk 24–48 saatte kramplar azalır; ısı yastığı ve düzenli ağrı kesici rahatlatır.
• Duygusal konfor: Süreci adım adım bilmek, güven duyduğunuz bir ekip ve isterseniz yanınızda destek olacak bir kişi konforu artırır.

Vakumlu kürtaj ve medikal kürtaj (ilaçla) karşılaştırması

• Tamamlanma hızı: Vakumlu kürtaj anında tamamlanır; medikal kürtajda kanama/atılma 24–48 saate yayılabilir [Source: ACOG].
• Etkinlik: Vakum %98–99; medikal ilk 10 haftada ~%95–97 [Source: RCOG, ACOG].
• Kontrol gereksinimi: Medikal yöntemde takip ultrason/klinik kontrol daha sık önerilir.
• Deneyim: Medikal yöntem evde süreç isteyenlerce tercih edilebilir; vakumlu kürtaj klinikte kısa sürede sonuç isteyenler için uygundur.

Her iki yöntem de doğru koşullarda güvenlidir; karar kişisel tercih, gebelik haftası, erişim ve tıbbi uygunluğa göre verilir.

Manuel (MVA) ve elektrikli vakum (EVA) farkı

• MVA: Taşınabilir el cihazı; elektrik gerektirmez, daha sessizdir; erken haftalarda çok etkilidir [Source: WHO].
• EVA: Elektrikli pompa ile sürekli negatif basınç sağlar; bazı merkezlerde 14. haftaya kadar standarttır.

Her ikisi de benzer etkinlik ve güvenlik profiline sahiptir; seçim, haftaya ve merkez altyapısına göre yapılır.

Kürtaj sonrası bakım: Ne beklemelisiniz?

• Kanama: İlk günlerde adet benzeri; 1–2 hafta içinde azalır. Pıhtılar olabilir. Kötü koku/ateş varsa başvurun [Source: ACOG].
• Ağrı/kramp: İlk 24–48 saatte belirgin; giderek hafifler.
• Banyo/aktivite: Duş serbest; küvet/havuz ve vajinal duş önerilmez. Hafif günlük aktivite çoğu kişide ertesi gün mümkündür.
• Cinsel ilişki/tampon: Enfeksiyon riskini azaltmak için genellikle 1–2 hafta ped kullanılması ve ilişkiye ara verilmesi önerilir [Source: RCOG].
• Adet döngüsü: İlk adet genellikle 4–6 hafta içinde gelir [Source: ACOG].
• Duygular: Rahatlama, hüzün veya karışık duygular normaldir. Destek ihtiyacında profesyonel danışmanlık yardımcı olabilir.

Uyarı işaretleri (acil değerlendirme gerektirir)

• 38°C üzeri ateş, titreme
• Saatte birden fazla kalın ped gerektiren yoğun kanama, büyük pıhtılarla süren kanama
• Şiddetli karın ağrısı geçmemesi
• Kötü kokulu akıntı, baygınlık hissi

Doğurganlık ve doğum kontrolü

• Ovulasyon kürtajdan 2–3 hafta sonra başlayabilir; bu nedenle gebelikten korunma hemen planlanabilir [Source: ACOG].
• Hormonlu/hormonsuz spiral (RİA), implant, iğne ve hap gibi yöntemlerin çoğu aynı gün başlatılabilir; spiral çoğu vakada işlem sırasında yerleştirilebilir [Source: WHO].
• Emzirme: Kullanılacak ağrı kesici/sedasyon ilaçları emzirmeyle uyumlu seçilebilir; özel durumlarda hekiminizden ilaç uyumu bilgisi isteyin.

Hukuki ve etik çerçeve (global bakış)

Dünya genelinde kürtajla ilgili düzenlemeler farklıdır: bazı ülkelerde isteğe bağlı ilk trimester kürtaj yasal ve güvenli erişim kapsamındadır; bazı ülkelerde sınırlıdır veya yalnızca tıbbi gerekçeyle mümkündür. Bilgilendirilmiş onam, mahremiyet ve güvenli bakım her yerde temel ilkeler olmalıdır. Yerel yasalara uyum ve güvenli sevk zinciri, komplikasyonların önlenmesinde kritiktir [Source: WHO].

Mahremiyet, erişim ve psikolojik destek

• Mahremiyet: Sağlık bilgileriniz gizlidir; birçok ülkede reşit bireyler için onam hakkı size aittir.
• Randevu deneyimi: Birçok merkez, partner veya güvendiğiniz bir kişiyi getirme seçeneği sunar (sedasyon aldıysanız refakat şart olabilir).
• Duygusal destek: Profesyonel danışmanlık ve destek hatları, kararı güçlendiren kaynaklardır. Travma veya şiddet öyküsü olan bireylerde travma bilgili bakım önemlidir.

Maliyet ve erişimi etkileyen faktörler

Ülkeye, klinik türüne, anestezi seçeneğine, haftaya, gerekli testlere ve ek işlemlere göre maliyet değişir. Bazı ülkelerde kamu sigortası veya destek programları kapsam sağlar. Randevu öncesi kapsam ve ücretlendirme şeffaflığı talep edin.

Sık yanlış bilinenler

• "Kürtaj kısırlık yapar": Güvenli koşullarda yapılan vakumlu kürtaj doğurganlığı bozmaz [Source: NASEM].
• "Uzun süre yatmak gerekir": Çoğu kişi ertesi gün normal yaşama döner [Source: ACOG].
• "Antibiyotik gereksiz": Profilaksi enfeksiyonu azaltır [Source: Cochrane].
• "Rh iğnesi her zaman şart": Güncel kılavuzlar haftaya göre değişken; 12. haftadan önce rutin olmayabilir. Yerel protokoller geçerlidir [Source: ACOG, RCOG].

Randevuya hazırlık kontrol listesi

• Kimlik ve tıbbi kayıtlarınız
• Kullanılan ilaçlar ve alerjiler listesi
• Rahat kıyafetler, kalın ped
• Sedasyon planlanıyorsa refakatçi ve dönüş ulaşımı
• Sorularınızı yazdığınız kısa bir not: ağrı yönetimi, doğum kontrolü, kontrol randevusu tarihleri

Bilimsel kaynaklar ve kılavuzlar

• Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Abortion care guideline (2022): haftaya göre yöntem seçimi, bakım standartları [Source: WHO].
• ACOG (American College of Obstetricians and Gynecologists): Hasta bilgileri ve klinik uygulama güncellemeleri; işlem süresi, ağrı, Rh yaklaşımı [Source: ACOG].
• RCOG (Royal College of Obstetricians and Gynaecologists), Best practice in abortion care (2022): etkinlik, antibiyotik profilaksisi, konfor [Source: RCOG].
• NASEM (National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine), The Safety and Quality of Abortion Care in the United States (2018): güvenlik verileri [Source: NASEM].
• Cochrane Review, Antibiotic prophylaxis for surgical abortion: enfeksiyon riskini azaltan kanıt [Source: Cochrane].

Bu içerik bilgilendirme amaçlıdır; bireysel sağlık durumunuz için kişisel tıbbi değerlendirme gerekir. Sorularınız veya randevu talebiniz için ekibimize ulaşabilirsiniz.